De herkomst van de uitdrukking 'Een kolfje naar zijn hand'

In de dagelijkse taal gebruiken we nog geregeld spreekwoorden, gezegden en uitdrukkingen die teruggrijpen op oude volksspelen en -sporten. Zo zal het niemand verbazen dat de uitdrukking ‘Een kolfje naar zijn hand’ (in de betekenis van 'dat bevalt hem goed', 'dat doet hij graag') ontleend is aan het vroeger veel gespeelde kolfspel, dat thans alleen nog in Noord-Holland in competitieverband wordt beoefend, onder auspiciën van de Koninklijke Nederlandsche Kolfbond. Bij dit spel moeten de deelnemers de bal door middel van een stok naar een bepaald doel slaan. Met het kolfje bedoelt men de kolfstok waarmee de bal wordt geslagen.

Thans (2022) zijn nog circa 500 mensen in Nederland actief in de kolfsport, verdeeld over negen dames-, 13 heren- en twee gemengde verenigingen met klinkende namen als Altijd Weer Anders, De Opklap, Op Maat, Niet Klappen, Door Inspanning Ontspaning, Gezellig Samenzijn, Onder Vrienden, Tot Ons Genoegen Is Dit Opgericht (TOGIDO-Wormer), Vrouwenkliek en Aan Is Winst.

De banen zijn gelegen in diverse dorpshuizen en cafés in voornamelijk kleine gemeenten, zoals Oudkarspel, Midwoud, Berkhout, Zuid- en Noord-Scharwoude, Hoogwoud, Andijk, Wieringerwaard, Venhuizen, Nieuwe-Niedorp, Sint Maartensbrug, Wormer en Cabauw. Er resteert slecht één kolfbaan in een grote stad; deze is gevestigd in het centrum van Utrecht in het Sint Eloyen Gasthuis. Hier wordt al bijna 300 jaar kolf gespeeld. Elders in Nederland is het kolfspel verdrongen door biljart, pool en snooker.

Behalve ‘Het kolfje naar zijn hand’ hebben wij ook andere uitdrukkingen zoals ‘De eerste klap is een daalder waard’, ‘De plank misslaan’ en ‘Paal en perk stellen’ te danken aan het eeuwenoude kolfspel. Hopelijk blijft het kolfspel bestaan, al was het maar om die mooie uitdrukkingen levend te houden.

Kijk op de volgende links voor spreekwoorden afkomstig uit het colf en kolf en de plaatsen waar het kolf ooit is gespeeld:

• Golfgeschiedenis.nl - spreekwoorden en idioom
• Golfgeschiedenis.nl - publicaties - Kolfbanen in de 17e-21e eeuw, samengesteld door Dirk Spijker

Foto: Eigenaar Henk Duits in de kolfzaal van het Moriaanshoofd in Wormer in 1936. Bron: familie Duits.

Keer terug naar de pagina Onze historie - publicaties en artikelen.