Workshops Biodiversiteit en golfsport combineren
13 december 2022
De regionale bijeenkomsten werden gehouden op de Drentse Golfclub De Gelpenberg (22 november), Golfclub Anderstein (8 december) en Prise d'Eau Golf (13 december). De workshops stonden onder leiding van Louise Bienfait, ecoloog en adviseur Duurzaam beheer bij de NGF. In de bijeenkomsten deelden Louise en deskundige gastsprekers kennis, tips en best practices rondom het thema biodiversiteitsontwikkeling.
Presentaties 13 december 2022
Presentaties 8 december 2022
- De presentatie van Maarten Veldhuis (adviseur robuust watersysteem bij Waterschap Vallei en Veluwe): De relatie tussen water en biodiversiteit op golfbanen
- De presentatie van Jeroen Willems (ecoloog bij Buiting Advies): Biodiversiteit op golfbanen
Presentaties 22 november 2022
- De presentatie van Vincent Pompe (docent Hogeschool Van Hall Larenstein): Het verwaarden van ecosysteemdiensten die je golfbaan oplevert
- De presentatie van Janneke Vedder (projectleider biodiversiteit bij adviesbureau ATKB): Natuurvriendelijk en -gericht golfbaanbeheer
What’s in it for me?
Elke workshop begon met een inleiding van Louise Bienfait die in september in dienst is getreden als adviseur duurzaam beheer bij de NGF met een focus op GEO-(her)certificering en ontwikkeling van biodiversiteit. Louise lichtte toe hoe de biodiversiteit wereldwijd onder druk staat en hoe golfbanen een rol kunnen spelen bij de oplossing van dit probleem. Ze legde vervolgens uit waarom het voor elke golfbaan loont om ecologische maatregelen te nemen die de natuur beschermen, herstellen en verrijken.
- Golfbanen beslaan grote gebieden (alle Nederlandse banen beslaan 10.765 hectare) en er is veel ruimte voor natuur. Daarom kan elke golfbaan met duurzaam en ecologisch beheer een bijdrage leveren aan de oplossing voor het internationale probleem dat de verscheidenheid aan levende organismen afneemt. Door relatief eenvoudige maatregelen van de club kan de natuurwaarde van een golfbaan snel toenemen en daar heeft de regio ook baat bij. Door de biodiversiteit te monitoren, beschik je over harde cijfers waarmee je aan de gemeente en andere stakeholders kunt laten zien wat het maatschappelijke nut van de golfbaan is. Hiermee creëert je golfclub goodwill. De natuurwaarde van je golfbaan voor de omgeving versterkt het bestaansrecht van de baan.
- Met duurzaam en ecologisch beheer creëer je de voorwaarden die nodig zijn om zonder pesticidegebruik in elk seizoen van het jaar een goede speelkwaliteit te realiseren.
- Golf is een sport in de natuur. Hoe mooier de natuur, hoe groter de natuurbeleving. Een grotere natuurbeleving vergroot de aantrekkingskracht van je golfbaan.
Waar moet een golfclub beginnen? Welke stappen moet je doorlopen? Louise lichtte toe welke weg een golfclub het beste kan behandelen. Het begint met de samenstelling van een team en een nulmeting zodat je weet wat er nu op de golfbaan groeit en leeft. Met behulp van een ecoloog kan vervolgens bepaald worden welke mogelijkheden er zijn om de natuurwaarde van je locatie te versterken. En op basis van deskundig advies kan een goed plan met concrete doelen gemaakt worden. Een van de belangrijkste vervolgstappen is monitoring; wat zijn de effecten van de stappen die je golfbaan neemt op het gebied van natuurversterking?
“Elke golfbaan is anders, maar elke baan heeft potentie om de biodiversiteit te versterken"
Louise haalde Golfbaan Het Woold als voorbeeld aan. Deze baan is in 2011 aangelegd in akkergebied. Uit monitoring is gebleken dat het aantal plantensoorten in tien jaar tijd is gestegen van 30 tot 350 en het aantal vogelsoorten van 70 tot 150. Maar ook langer gevestigde golfbanen kunnen volgens Louise enorme vooruitgang boeken: “Elke golfbaan is anders, maar elke baan heeft potentie om de biodiversiteit te versterken. De winst is extra groot als er ingezet wordt op een verbinding met natuur naast en in de omgeving van de golfbaan.
Louise wees de aanwezigen erop dat het programma OnCourse Nederland praktische hulp biedt. OnCourse, de gratis toegankelijke portal voor GEO-certificering, leidt een golfclub onder meer door het proces dat leidt tot een sterkere en rijkere biodiversiteit. Ook vertelde Louise dat er begin 2023 een NGF-publicatie zal verschijnen over golfbanen en biodiversiteit.
Bekijk de presentatie van Louise Bienfait. Lees ook het artikel Biodiversiteit op de golfbaan: een 9-stappenplan.
Hieronder volgen verslagen van de workshops op 22 november, 8 december en 13 december 2022.
13 december
Biodiversiteit op de golfbaan
Gastspreker Jochem van de Kamp, ecoloog bij adviesbureau NLadviseurs, begon zijn presentatie met een paar voorbeelden van verwonderlijke, complexe, ingenieuze systemen in de natuur die aantonen hoe planten- en dierensoorten van elkaar afhankelijk zijn. Een van de voorbeelden die hij besprak, was een mierenhoop. Er moeten allerlei soorten aanwezig zijn om een mierenhoop mogelijk te maken. En veel soorten zijn op hun beurt afhankelijk van mieren (mieren zijn bijvoorbeeld voedsel voor de hazelworm, groene specht en mierenleeuw).
"Wat je allemaal kunt doen op een golfbaan, dat heeft een grote impact op de biodiversiteit, meer dan je denkt”
Het voorbeeld geeft aan dat je met de inrichting en het beheer van een golfbaan veel natuurwaarde kunt creëren, omdat soorten elkaar aantrekken. Van de Kamp: “Wat je allemaal kunt doen op een golfbaan, dat heeft een grote impact op de biodiversiteit, meer dan je denkt.” Het is wel belangrijk om een ecoloog of specialisten te raadplegen, want verkeerde maatregelen (bijvoorbeeld een bloemenmengsel met exotische soorten) kunnen averechts werken.
Van de Kamp besprak aansluitend een aantal best practices op het gebied van biodiversiteit waarvan we er enkele noemen.
- Creëer waar mogelijk een mantel- en zoomvegetatie (een geleidelijk overgang van grasland naar bos). Dit biedt veel soorten voeding en veiligheid. Een alternatief, als er langs fairways geen ruimte is voor een zachte overgang, is een inham in het bos maken en daar een mantel- en zoomvegetatie creëren.
- Creëer natuurvriendelijke oevers en beheer die op een natuurlijke manier. Veel soorten leven in zo’n flauwe overgang van water naar land. Rietbeheer moet altijd gefaseerd gebeuren (gefaseerd in tijd en ruimte, bijvoorbeeld 33 procent in jaar 1, 33 procent in jaar 2 en de rest in jaar 3). Het verdient aanbeveling om met alle betrokkenen een rietbeheerplan te maken en op een plattegrond aan te geven waar om speltechnische redenen geen riet mag groeien en waar wel.
- Herstel poelen of creëer poelen. Een poel is voor veel soorten een belangrijk element in het landschap. Een poel moet wel beheerd worden (de beste periode voor onderhoud is september-oktober en een poel mag nooit helemaal in één keer geschoond worden).
- Creëer waar dat kan natuurrough (rough die maar één of twee keer per jaar gemaaid wordt). Maak afspraken met de greenkeepers en de baancommissie in welke delen van de baan (delen die niet in spel zijn) natuurrough mag komen en blijven. De natuurrough moet gefaseerd gemaaid worden, zodat er elk deel van het jaar een deel blijft staan voor insecten en andere soorten die erin leven. Een golfbaan op zand leent zich veel beter voor natuurrough dan een kleibaan, dus raadpleeg eerst een deskundige of natuurrough wel een goed plan is. Op een zandbaan dient de rough zo veel mogelijk verschraald te worden. Zanderige plekken zijn welkom, want die zijn voor een aantal soorten heel belangrijk (bijvoorbeeld voor wilde bijen). Bij het inzaaien van bloemenmengsels in natuurrough is het belangrijk dat er aleen inheemse soorten gebruikt worden. Met exotische mengsels verlies je inheemse plantensoorten en de insecten die daar op af komen. Raadpleeg altijd een deskundige voordat je aan de gang gaat met bloemenmengsels.
Afsluitend wees ecoloog Van de Kamp erop dat een golfbaan steppingstones zijn voor flora en fauna in omliggende natuurgebieden. fauna in de omgeving. In een golfbaan zelf is bij voorkeur ook sprake van steppingstones. Waar mogelijk moeten biotopen in de golfbaan zo goed mogelijk met elkaar verbonden worden. Zo maak je het gemakkelijker voor soorten om van plaats A naar B te verhuizen en creëer je nog betere voorwaarden voor een hoge biodiversiteit.
13 december
Vogels als graadmeter voor biodiversiteit
Gastspreker Marco Renes, veldmedewerker soortenbescherming bij Brabants Landschap, wees op de handleiding Vogels en golfbanen die de NGF in samenwerking met Vogelbescherming Nederland heeft gemaakt. Renes: “Deze publicatie is een uitstekende basis als je de golfbaan natuurvriendelijker wilt inrichten en beheren. Want vogels zijn een graadmeter voor de natuurwaarde van een landschap. Als je het landschap voor vogels goed maakt, maak je het ook voor andere soorten goed.”
Biodiversiteit wordt volgens Renes bepaald door de aanleg, de inrichting en onderhoud van een landschap. “Je moet werken volgens een plan. En je plan wordt bepaald door het landschapstype – de grondsoort – en goede monitoring; je moet weten wat er allemaal leeft. Op basis daarvan weet je welke kansen er liggen.”
Op het gebied van monitoring én beheer adviseert Renes alle golfbanen om contact te zoeken met lokale werkgroepen van het IVN (Instituut voor Natuurbeschermingseducatie), de KNNV (Koninklijke Nederlandse Natuurhistorische Vereniging) en soortgelijke organisaties. “Zoek zeker ondersteuning bij deze groepen, de kennis van deze vrijwilligers moet je niet onderschatten. Ze hebben een enorme ervaring, geven input en helpen je om de kansen van het gebied in beeld te brengen en te benutten. En het is goed als zij zien hoeveel golfbanen nu al doen aan biodiversiteit. Overigens zijn er waarschijnlijk ook onder je leden natuurkenners en -liefhebbers die zich willen inzetten.”
“Golf doet al heel veel maar communiceert nu veel te weinig, dat is een gemiste kans"
Ook vindt Renes dat golfbanen meer aandacht moeten besteden aan communicatie. “Golf doet al heel veel maar communiceert nu veel te weinig. Dat is een gemiste kans, om iets te doen en het voor jezelf te houden. Als je communiceert over je succesverhalen en over je samenwerkingen krijg je draagvlak en maak je ook meer kans op subsidies.” Voorts denkt Renes dat golfclubs contact zouden moeten opnemen met scholen: natuurvriendelijke golfbanen lenen zich uitstekend voor natuurlessen aan schoolkinderen.
Renes besprak verschillende vogels, in welke habitat ze goed gedijen en welke soortgerichte maatregelen er genomen kunnen worden om die habitat te verbeteren. Zo kwamen onder meer de oeverzwaluw en ijsvogel aan de orde. Renes gaf uitleg over hun broedplaatsen en hoe golfbanen die kunnen maken (een oeverzwaluw- en ijsvogelwand). Ook de huiszwaluw, kerkuil, steenuil, ransuil, bosuil, torenvalk en spreeuw passeerden de revue. Renes juicht het toe dat veel golfbanen nestkasten voor spreeuwen plaatsen: “De spreeuw is een onderkende soort die helaas in aantallen achteruit gaat. Dat betekent dat er weinig nestgelegenheden in de buurt van voedsel zijn. Maar op golfbanen is er vaak genoeg van hun voedsel, met name engerlingen. Door engerlingen te eten zonder schade aan de grasmat aan te richten, maken spreeuwen zich erg nuttig. Ik kan aanbevelen om het plaatsen van nestkasten voor spreeuwen in samenwerking met IVN-vrijwilligers te doen, dan weet je zeker dat ze op de goede plaatsen en hoogte hangen en ver genoeg van elkaar.”
De veldmedewerker soortenbescherming van Brabants Landschap besprak ook de habitat van vleermuizen en bijen en ging op de voordelen van kruidenrijke randen, takkenrillen en poelen.
Na de presentatie van Marco Renes vertelde directeur Hedwig Wassing over het ontstaan en het duurzame beheer van Prise d’Eau. De golfbaan uit 1993 ligt aan een waterwingebied. Prise d’Eau gaat daarom vanaf het begin bewust om met het landschap. Onder leiding van onder anderen de stadsecoloog van Tilburg is de biodiversiteit op de golfbaan versterkt. De natuurontwikkeling is gesubsidieerd door de provincie Noord-Brabant. Prise d’Eau is nu onderdeel van het natuurgebied Stadsbos013. “We zijn een ecologische verbindingszone tussen natuurgebieden”, aldus Wassing. “Een golfbaan moet geld verdienen maar wij kunnen ook iets betekenen. De gemeente Tilburg en wij hebben elkaar gevonden. Economie en natuur hebben elkaar hier gevonden.” Lees meer over de voorbeeldrol van Prise d’Eau in het verslag van de GEO-bijeenkomst van 26 augustus 2021. De dag werd afgesloten met een rondleiding door de baan onder leiding van hoofdgreenkeeper Jeroen Vingerhoets.
8 december
De relatie tussen water en biodiversiteit op golfbanen
Gastspreker Maarten Veldhuis, adviseur robuust watersysteem bij Waterschap Vallei en Veluwe, ging in op het belang van een gezond watersysteem voor een gezonde bodem en een rijke biodiversiteit. Allereerst besprak hij de oorzaken van extreme droogte én wateroverlast waar we tegenwoordig steeds vaker mee te maken hebben. Veldhuis vertelde verder onder meer hoe het watersysteem en de biodiversiteit op de Veluwe door ingrepen van mensen (ontginning en ontwatering) enorm is veranderd: “Op basis van het principe ‘peil volgt functie’ werd water snel afgevoerd.”
Dit principe, waarbij het waterpeil op allerlei plaatsen is verlaagd ten behoeve van landgebruik, heeft een enorme impact gehad op het landschap. En daarbovenop komt nu ook nog de impact van klimaatverandering, zoals langdurige droogteperiodes. De negatieve gevolgen voor de bodem en biodiversiteit maken het volgens de adviseur van Waterschap Vallei en Veluwe noodzakelijk dat we ‘peil volgt functie’ verlaten en ‘robuuste watersystemen’ creëren. Hierbij geldt voor elk gebied, ook voor een golfbaan, dat de grondsoort (zand, klei, etc.) en het huidige watersysteem bepalen welke maatregelen er genomen kunnen worden. “Een robuust watersysteem maken is maatwerk”, benadrukt Veldhuis, maar in zijn ogen kan het watersysteem van elke golfbaan robuuster gemaakt worden. En dat heeft grote positieve gevolgen voor de biodiversiteit op de golfbaan en in de omgeving van de golflocatie.
"Een gezonde biodiversiteit begint bij jezelf en je kunt vaak meer dan je denkt"
Veldhuis speelde een video af (hieronder te bekijken) waarin getoond werd hoe op Golfbaan Kasteel Engelenburg regelbare stuwen en duikers met terugslagkleppen zijn aangebracht, met subsidie van het waterschap. In en om de negen holes bij Kasteel Engelenburg is nu sprake van ‘gecontroleerde stromingen’ waar de golfbaanbeheerder en de biodiversiteit op de golfbaan veel baat bij hebben. Maar omdat een aanpassing van het watersysteem op en om een golfbaan mogelijk invloed heeft op anderen - bijvoorbeeld boeren, bewoners of bedrijven in de omgeving - is het volgens Veldhuis essentieel om eerst in gesprek te treden met het waterschap en buren. De betrokken partijen kunnen vervolgens gezamenlijk een plan maken en uitvoeren, zoals gebeurd is bij Golfbaan Engelenburg.
Na zijn uitleg dat een robuust watersysteem een voorwaarde is voor een gezonde bodem en biodiversiteit gaf de adviseur van Waterschap Vallei en Veluwe ook nog enkele praktische tips, zoals het ‘verondiepen’ van enkele watergangen en het terugbrengen of creëren van plekken die als ‘natuurspons’ dienen. “Een gezonde biodiversiteit begint bij jezelf en je kunt vaak meer dan je denkt”, aldus Veldhuis.
Bekijk ook een andere video van Maarten Veldhuis: Biodiversiteit op Golfbaan Kromme Rijn.
8 december
Biodiversiteit op golfbanen
Ecoloog Jeroen Willems, werkzaam bij Buiting Advies, besprak concrete stappen die golfbanen kunnen nemen om de biodiversiteit te bevorderen. “Inrichting, beheer en beplanting bepalen wat je krijgt”, aldus Willems. Oftewel: de biodiversiteit op een golfbaan wordt in hoge mate bepaald door de wijze waarop een golfbaan ingericht, beheerd en beplant wordt.
In zijn presentatie besprak de ecoloog onder meer de positieve invloed van gebieden waar bloem- of kruidenrijk grasland wordt gecreëerd. Het moeten wel inheemse soorten zijn en geen ‘carnavalmengsels’ zoals Willems niet-inheemse zaden aanduidde. Golfbanen waar weinig ruimte is voor natuurontwikkeling kunnen toch impact maken, bijvoorbeeld met hagen, struweel en zoomvegetatie. En elke golfbaan met watergangen en -partijen kan grote impact op de biodiversiteit maken - door steile oevers aan te passen: “Met aflopende oevers creëer je oevervegetatie en heb je opeens een nieuwe habitat.” De ecoloog besprak daarnaast de voordelen van takkenrillen, ijsvogelwanden en zanderige plekken. Een bijenhotel in de baan plaatsen is een goed bedoelde maatregel maar heeft alleen nut als er in de directe omgeving ook voedsel is te vinden voor de bijen. Een hotel heeft geen nut als de gehele omgeving uit kortgemaaid gras bestaat.
Bij het beheer van natuurelementen op golfbanen – bijvoorbeeld het schonen van waterpartijen of het maaien van natuurrough - is het moment van uitvoeren en fasering belangrijk. En het is volgens Willems verstandig om geregeld helemaal niets te doen, om niet te streven naar een golfbaan die helemaal 'winterklaar' is zoals veel mensen dat met hun tuin plegen te doen. Het is bijvoorbeeld goed om gevallen blad op bepaalde plaatsen te laten liggen of om natuurrough langere tijd met rust te laten. Willems besprak tot slot de positieve correlatie tussen vegetatie en bodem: “Met een rijkere vegetatie krijg je een betere bodem en andersom.”
Excursie
De workshop op Golfclub Anderstein eindigde met een excursie door de baan onder leiding van hoofdgreenkeeper Tristan van Dijken. Hij leidde de deelnemers door beide delen van de baan - het deel op de Utrechtse Heuvelrug en het deel in de Gelderse Vallei - en vertelde onder meer over de acties die zijn team neemt om de heide te versterken en oevers natuurvriendelijk te beheren.
22 november
De waarde van golfbanen voor de maatschappij
Gastspreker Vincent Pompe, docent aan de Hogeschool Van Hall Larenstein, schetste de belangrijkste uitdagingen uit waarmee de wereld op dit moment te maken heeft: klimaatverandering, energie- en watertekorten en de wereldwijde afname van de biodiversiteit. Hij stelde de toehoorders de vraag of golfbanen onderdeel van deze problemen zijn of onderdeel van de oplossingen. Zijn antwoord: golfbanen kunnen een waardevolle rol spelen in het beheersen van de klimaat- en biodiversiteitscrisis; dat gebeurt ook al, maar het kan nog beter en het kan ook nog beter verteld worden.
Golfbanen zijn immers veel meer dan een plaats waar gegolfd wordt. Een golfbaan is voor een deel natuur en de natuur heeft allerlei waarden. De verschillende waarden die de natuur ons levert, worden uitgedrukt met de term ‘ecoysteemdiensten’. Voorbeelden van ecosysteemdiensten op golfbanen? Bomen op een golfbaan bieden niet alleen leefruimte aan planten en dieren, maar produceren ook hout, filteren de lucht, zuiveren het water en leggen koolstof vast. Een ander voorbeeld van een ecosysteemdienst die veel golfbanen kunnen leveren is waterberging, met als doel dat wateroverlast in extreem natte tijden beheersbaar is en dat er in extreem droge periodes water beschikbaar is. “We weten allemaal dat circulair waterbeheer steeds belangrijker wordt”, aldus de gastspreker.
"De waarde die golfbanen voor de maatschappij hebben is niet goed bekend, dus vertel je verhaal"
Volgens Vincent Pompe is het allereerst zaak om te herkennen dat golfbanen als leverancier van ecosysteemdiensten een grote kracht hebben. “Je gaat dan anders naar je golfbaan kijken,” aldus Vincent, “je ontdekt dat je baan ook grote waarde heeft voor mensen die niet gebruik maken van het terrein.” Een volgende stap is het inventariseren van de ecosysteemdiensten die je golfbaan levert. Want ecosysteemdiensten zijn te kwantificeren en kunnen verzilverd worden, soms in monetair kapitaal (geld) maar vooral in sociaal kapitaal (relaties). Door te communiceren over de ecosysteemdiensten die je baan in huis heeft en met zorg beheert, wordt het duurzame imago van je club versterkt. Dit kan essentieel zijn in de opbouw van goede relaties met lokale overheden en stakeholders, wat direct of indirect voordeel kan opleveren voor de baan (bijvoorbeeld de aanwas van nieuwe (jonge) natuurbewuste leden of goodwill bij onderhandelingen over de pacht of bij de aanvraag van een vergunning).
Als onderdeel van een door de NGF ondersteund onderzoek hebben studenten van de Hogeschool Van Hall Larenstein zich verdiept in de ecosysteemdiensten op de banen van Golfclub Zwolle, Leeuwarder Golfclub De Groene Ster en Golfclub Almeerderhout (zie ook de Story Map Golfbanen en Bioconnectiviteit). Hierbij was er speciale aandacht voor de ecologische connectiviteit, de verbinding van de natuur op een golfbaan met gebieden daaromheen. “Als golfclubs een verbinding hebben – of tot stand kunnen brengen – tussen ecotopen op de golfbaan en ecotopen in de omgeving van de baan, dan is dat zeer waardevol voor de biodiversiteit. Als je de ecosysteemdiensten die je golfbaan levert wil verbeteren, moet je vooral focussen op connectiviteit.” De gastspreker wees hierbij op het Natuurnetwerk Nederland, een initiatief waarmee de overheid wil bereiken dat natuurgebieden beter met elkaar en met agrarisch gebied verbonden worden.
In zijn uitleg hoe golfclubs kunnen bijdragen aan klimaatbeheersing en biodiversiteitsontwikkeling benadrukte Vincent Pompe het belang van meten, monitoren, investeren en communiceren. “De waarde die golfbanen voor de maatschappij hebben is niet goed bekend, dus vertel je verhaal. Voor geloofwaardigheid moet dat verhaal wel evidence-based zijn, dus meet en monitor. In sommige gevallen zul je misschien investeringen moeten doen maar die leveren veel op. Je doet dit voor het maatschappelijk belang, om goodwill te winnen en voor een goede toekomst van onze kleinkinderen.”
22 november
Natuurvriendelijk en -gericht golfbaanbeheer
De tweede gastspreker van de dag was Janneke Vedder, projectleider biodiversiteit bij het adviesbureau ATKB. Zij had complimenten voor wat golfbanen doen om natuur te beschermen en te versterken. “Ik was en ben geen golfer maar kom wel geregeld op golfbanen voor ecologische adviezen en ik sta versteld van wat er allemaal al gebeurt op het gebied van biodiversiteit.” In haar presentatie gaf Janneke adviezen omtrent vijf deelgebieden die veel impact hebben op de biodiversiteit op een golfbaan.
- Biodiversiteitsscan
- Natuurvriendelijke oevers
- Beheer van bloemrijk grasland
- Mantel- en zoomvegetaties
- Natuurvriendelijk bosbeheer.
1 Bij een biodiversiteitsscan wordt niet alleen de verscheidenheid aan leven op de golfbaan gemeten maar ook de flora en fauna in de omgeving van de baan. Op basis van zo’n scan worden aanbevelingen gedaan. In navolging van Louise en Vincent benadrukte Janneke dat je met connectiviteit (verbinding tussen de baan en gebieden in de omgeving) grote stappen kunt maken op het gebied van biodiversiteit.
2 Natuurvriendelijke oevers zijn oevers waarbij de overgang van land naar water heel geleidelijk is, in tegenstelling tot de oevers van een sloot. Met flauwe oevers worden natuurwaarden aanzienlijk verhoogd.
3 Bloemrijk grasland creëren, een vegetatie met meerjarige bloemen en grassen, is een aanbeveling voor roughgebieden en open plaatsen die niet in spel zijn. Het creëren en beheren van bloemrijk grasland kent echter veel do’s and don’ts. Janneke lichtte die toe in haar presentatie.
4 Waar mogelijk is een mantel- en zoomvegetatie – een geleidelijke overgang van grasland, naar struiken en kleinere bomen naar grotere bomen – te verkiezen boven een harde overgang van gras naar bomen. Het bevordert ook een balans waarbij er natuurlijke vijanden zijn voor plagen zoals de eikenprocessierups.
5 Natuurvriendelijk bosbeheer behelst onder meer een goede gelaagdheid, variatie en het bevorderen van successie. Daarnaast is het belangrijk om erbij stil te staan dat dood hout doet leven. Als een dode boom geen gevaar oplevert, verdient het aanbeveling om hem te laten staan of om te trekken en op de grond te laten liggen. Als er flink gedund moet worden, dan is de aanbeveling om paarden te gebruiken. Zwaar materieel zorgt voor een niet gewenste bodemverdichting.
Janneke meent dat golfbanen er goed aan doen om altijd een ecologische adviesbureau te raadplegen zodat maatregelen op het gebied van biodiversiteit zo veel en zo snel mogelijk impact hebben. Ook is het aan te bevelen om met regionale stichtingen voor landschapsbeheer in gesprek te treden. Deze organisaties zijn op de hoogte van subsidies waarvoor golfbanen in aanmerking kunnen komen.
Excursie
De workshop op De Gelpenberg eindigde met een excursie door de baan onder leiding van hoofdgreenkeeper Stefan Ottens. Hij leidde de deelnemers langs kenmerkende onderdelen van de baan in de Drentse plaats Aalden uit 1972: heidevelden, jeneverbesstruiken en zandverstuivingen. De jeneverbes doet het goed op zandachtige (heide)gronden. Hoofdgreenkeeper Stefan legde uit hoe sommige oude jeneverbesstruiken op De Gelpenberg beheerd worden. Door ouderdom zijn de takken niet meer zo sterk, waardoor ze bij sneeuwval of zware regen scheuren en op de grond komen te liggen. De greenkeepers laten de takken bewust op de grond liggen en markeren de struik als grond in bewerking die niet betreden mag worden (foto onder). Zo wordt gestimuleerd dat de takken gaan wortelen, want de jeneverbes kan zich ook op deze manier voortplanten. Op deze wijze kunnen grote en gezonde bossages in stand gehouden worden. Een van de zandverstuivingen omringd door heide is door de architect van de oudste holes (Frank Pennink) als obstakel geïntegreerd in het ontwerp (op de huidige hole 18). Een prachtig voorbeeld van golf in de natuur.
