Unieke filmbeelden van Jan Blansjaar ontdekt
16 december 2025
In eerste instantie ging het om een digitaal bestand dat werd opgestuurd door de kleindochter van Blansjaars zus. Het beeldmateriaal bleek werkelijk uniek, want van de eerste generatie Nederlandse golfprofessionals bestaat nauwelijks bewegend beeld - en van Blansjaar tot nu toe zelfs niets. De vraag drong zich onmiddellijk op: uit welke periode stammen deze beelden, en waar zijn ze precies opgenomen? Inmiddels is een groot deel van de puzzel gelegd, maar aanvullingen blijven welkom.
Vijf fragmenten, één bijzonder document
De aangeleverde film van zo’n zeventien minuten bestaat uit vijf aan elkaar gemonteerde fragmenten. We zien een ogenschijnlijk jonge Jan Blansjaar die een groep jongens - vermoedelijk caddies - door een poort dirigeert. Daarna Blansjaar op een rustige baan in het gezelschap van een caddie, gevolgd door een bezoek aan een baan naast een imposant kasteel, vervolgens opnieuw Hattemse (?) scènes, gevolgd door herkenbare Polygoon-beelden van Bobby Locke in Zandvoort, geschoten in 1939. De afwisseling van real-time opnames en slow motion maakt duidelijk dat de maker zich bewust was van het educatieve en esthetische potentieel van film.
Omdat Blansjaar in 1928 assistent-professional werd op de Kennemer en vanaf 1930 de scepter zwaaide op de Hattemse, kunnen deze beelden niet ouder zijn dan dat jaar. Het werken met caddies, een andere mogelijke tijdsindicatie, was in Nederland gebruikelijk tot in de jaren zeventig, waardoor het mogelijke tijdsvenster aanvankelijk breed bleef.
De schoorsteen als bewijsstuk
Een cruciale aanwijzing bleek in het beeld zelf verstopt: vlakbij de baan staat een torenhoge schoorsteen. Dit is vrijwel zeker de schoorsteen van de Berghuizer Papierfabriek in Wapenveld, die eind jaren twintig werd gebouwd en vanaf de Hattemse baan goed zichtbaar moet zijn geweest. Daarmee werd bevestigd dat de opnames daadwerkelijk op de Hattemse Golf & Country Club zijn gemaakt.
Ook materiaalexpert Iain Forrester leverde een belangrijke aanwijzing. Hij zag dat Blansjaar in sommige slagen al een club met stalen shaft gebruikte. Deze kwamen na 1929 langzaam in Europa op, en vanaf midden jaren dertig waren ze ook onder Nederlandse professionals steeds meer in gebruik. De combinatie van hickory én staal past daarom goed bij een datering tussen 1935 en 1939.
De drager als datering
Dan kan er natuurlijk nog gekeken worden naar de drager van de beelden. Hierbij kwam er assistentie van de eigenaar van de beelden, want er bleek nog een foto van het oorspronkelijke doosje van de film te zijn. Daarnaast was er ook nog een notitie van de firma die de beelden in 1988 al eens beoordeeld had.
Afgaande op deze notities bestonden er oorspronkelijk vijftien rolletjes film, afkomstig uit de periode 1939-1959. Naar grote waarschijnlijkheid waren ze gemaakt door Johan ‘Prof’ Blansjaar, de jongere broer van Jan, die filmmaker werd (later onder meer voor Polygoon). De beelden komen allemaal van Kodak-filmpjes, waarmee wel vaststaat dat het om '8mm-film' gaat, door Kodak in 1932 in Nederland geïntroduceerd, en gebruikt tot 1965 toen de Super 8 hiervoor in de plaats kwam. De beschrijving van de verschillende filmrolletjes vermeldt ook een bijbehorend adres, waarschijnlijk overgenomen van bijschrijving op de oorspronkelijke rol. Hierin herkennen we twee adressen van Jan Blansjaar: Grote Weg (tegenwoordige Groteweg) 16 en Parkweg 10 in Wapenveld. Eén van de vijftien rolletjes had als onderwerp ’Golf in België’ en kwam uit oktober 1952.
Onderaan de memo, bij ‘notities/aktie’, de volgende beschrijving: "Uit het beschikbare materiaal werden 4 sporten samengesteld". In de daaropvolgende opsomming onder meer het 20 minuten durende "Het beoefenen van de golfsport". Dit correspondeert min of meer met het zeventien minuten durende bestand dat we ontvingen.
De foto van het ronde blikje vermeldt een volgende aanwijzing: "J. Blansjaar, proefopnamen, vóór 1940?" en "Golf Hattem". Dit soort filmblikken werden gebruikt voor kleinbeeldfilm, zoals Single-8, Super-8 of 16mm, maar gezien de grootte lijkt het hier niet om 16 mm te gaan. Het gaat hier dus om een gecompileerde kopie van meerdere fragmenten, die op Single-8 is gezet. Datering hiervan kan nu vernauwd worden tot tussen 1939 en 1959.
Analyse van de afzonderlijke fragmenten
Met hulp van de voorzitter van de Hattemse worden momenteel de verschillende scènes gekoppeld aan specifieke holes. Na het opknippen bestaat de collectie nu uit de volgende vijf fragmenten.
1 Jan Blansjaar op de Hattemse G&CC (1939)
- 0.00–0.10 – Blansjaar met caddies.
Rond 1939 waren de caddies op de Hattemse een vanzelfsprekende aanwezigheid. Jongens uit Hattem en omgeving droegen twee tassen tegelijk en ontwikkelden veel spelinzicht. Bij het oude golfhotel De Konijnenberg hing een bel met het opschrift “When you ring, I caddie bring”; daar wachtten zij hun beurt af. Ze lazen greens, maakten ballen en clubs schoon en bleven beleefd voor het fooitje. - 0.10–0.52 – Drive van Blansjaar.
- 0.52–1.40 – Tweede drive van Blansjaar.
- 1.40–2.16 – Slag langs een bunker, links in de verte een huisje.
- 2.16–3.02 – Korte slagen.
- 3.02–3.43 – Approach met schoorsteen van papierfabriek op achtergrond.
- 3.43–4.20 – Explosieslag naar de hole, met links een huisje.
Over deze slag schreef Blansjaar in 1943 een instructieve tekst:
"De explosie-slag, welke onder bepaalde omstandigheden (b.v. juist in het voorste gedeelte van een bunker met slechts enkele meters achter de hooge kant de hole) het eenig denkbare schot met kans op benaderen van de hole is, vraagt voor alles vertrouwen in den goeden afloop.
Men mag er niet aan denken wat zou kunnen gebeuren, als het schot niet goed afkomt. Wanneer U zich deze geest heeft eigen gemaakt, is reeds veel bereikt.
Maak U tijdens het adresseeren los van den bal en richt Uw aandacht op een punt achter den bal, waar U van plan is den stok in aanraking met het zand te brengen. Dat is zeer belangrijk. Dit punt achter den bal varieert al naar gelang de afstand tot de hole. Hoe dichter bij de hole, hoe verder dit punt van den bal afligt. Met eenige oefening komt U daar wel achter.
Neem een open stand, het punt achter den bal ongeveer tegenover de linkerhiel, de handen niet veel vaster houdend dan noodig is om de zwaarte van den kop van den stok aan te voelen. Leg den kop van den stok een weinig open, want dit vermindert den weerstand van het zand. Daardoor wordt het doorslaan gemakkelijker en U krijgt tevens meer hoogte.
De opzwaai moet verticaal zijn en een weinig naar buiten weg van het lichaam. De open stand werkt dit in de hand. De neerzwaai moet niet teveel geforceerd worden; een zeker rhythme moet aanwezig zijn.
Oefen dezen slag van tijd tot tijd! U zult dan bemerken hoezeer dit "het vertrouwen" in Uw spel ten goede komt!"
- 4.20–5.08 – Putt van Blansjaar.
De caddie houdt de vlaggenstok vast om de hole aan te geven en verwijdert deze tijdig. Precies dit ging in 1932 fout, toen Blansjaars caddie vergat de vlag te verwijderen en Blansjaar twee strafslagen kreeg, waardoor hij het kampioenschap misliep. - 5.08–5.23 – Tweede putt.
- 5.23–6.06 – Approach, opnieuw met schoorsteen in beeld.
- 6.06–einde – Overzicht van baan en speler.
2 Bobby Locke op de Kennemer G&CC (1939)
De Polygoon-beelden van Bobby Locke op de Kennemer stammen met zekerheid van 17 of 18 juni 1939, tijdens het Internationaal Open (Dutch Open). De beelden lijken toegevoegd om de montage meer instructieve waarde te geven en kunnen heel goed door de broer van Blansjaar zijn gemaakt.
3 Jan Blansjaar op de Hattemse G&CC (jaren ’50)
In dit fragment gebruikt Blansjaar geen caddie meer maar een tweewielige trolley (‘pull cart’). Deze kwam rond 1950 in Nederland in gebruik, waardoor de beelden in de periode 1950–1959 vallen. Te zien zijn onder meer:
- 0.32 – Afslag, approach, gemiste putt, gemaakte putt.
- • 1.08 – Afslag richting de ‘hut’, daarna putt.
- • 1.20 – Overzicht, slag vanaf fairway over bunkers naar een nog te identificeren green.
Op de achtergrond loopt nog een caddie met twee tassen - een teken dat het caddiesysteem nog niet geheel verdwenen was.
4 Jan Blansjaar e.a. spelen golf op Royal Golf Club du Château Royal d’Ardenne (1952)
Dit fragment komt overeen met het filmrolletje Golf in België, gedateerd oktober 1952. Het herkenbare kasteel in beeld bevestigt dat het gaat om de Royal Golf Club du Château Royal d’Ardenne. Naast het kasteel is ook het kleinere clubhuis zichtbaar. Te zien zijn enkele dames en heren die spelen, Blansjaar maakt na twee minuten zijn entree. Mogelijk zijn deze beelden geschoten voorafgaand aan de interland België-Nederland die begin november in Tervuren zou worden gespeeld.
5 Jan Blansjaar e.a. op de Hattemse Golf & Country Club
In dit laatste fragment zien we een man en een vrouw spelen, en vanaf 0.13 Jan Blansjaar zelf, die een approach met stalen shaft slaat. Daarna volgt een speler met minder verfijnde techniek (0.41), en tot slot Blansjaar met een drive (0.48). Het geheel geeft een mooi tijdsbeeld van zowel recreatief als professioneel spel op de Hattemse.
Een unieke vondst
Met alle aanwijzingen bij elkaar kunnen de filmbeelden van Jan Blansjaar veilig worden gedateerd tussen 1939 en 1959, waarbij het oudste materiaal waarschijnlijk uit de late jaren dertig stamt.
De ontdekking vormt een waardevolle aanvulling op de Nederlandse golfgeschiedenis: niet alleen zien we één van de belangrijkste professionals uit de vroege golftijd in actie, maar we krijgen ook een levendig inkijkje in de baan, de caddies en de golfcultuur van kort voor en na de oorlog. Bovendien vormen de foto’s die uit het familiearchief komen een geweldige aanvulling op het bestaande beeldmateriaal van zowel Blansjaar als de Hattemse Golf & Country Club.
De Commissie Erfgoed roept iedereen met aanvullende informatie of ander historisch beeldmateriaal op om contact op te nemen. Dit soort vondsten brengt het golfverleden op een unieke wijze tot leven.
Gerelateerd
- De thuispagina van de website golfgeschiedenis.nl
- Jan Blansjaar op golfgeschiedenis.nl
- Hattemse G&CC op golfgeschiedenis.nl
Afbeelding onder: de memo ("Uit het beschikbare materiaal werden 4 sporten samengesteld").
Afbeelding onder: Jan Blansjaar op de Hattemse in 1947.
Afbeelding onder: Ardenne Castle.
Bekijk ook: Filmbeelden van Gerard de Wit en Byron Nelson op de Haagsche.
Keer terug naar de pagina Onze historie - publicaties en artikelen.