Pius Muskens (1933-2024), de oerarchivaris van het Nederlandse golf

Foto boven: Pius Musken in 2007 op Golfclub Midden-Brabant.

Afgelopen oktober overleed Pius Muskens, de oerarchivaris van het Nederlandse golferfgoed, op 90-jarige leeftijd. Zijn betekenis voor het Nederlandse golferfgoed is moeilijk te overschatten. Tot op de dag van vandaag kan er geput worden uit het enkele terabytes metende digitale ‘archief Muskens’ dat hij in enkele jaren tot stand bracht. En zijn waarde beperkte zich niet enkel tot zijn eigen archief, want zijn aanstekelijke enthousiasme zorgde ervoor dat anderen eveneens hun bijdragen gingen leveren.

Er zijn weinig sporten die het erfgoed zo structureel hebben ontsloten, en dat is voor een heel groot deel aan Pius Muskens te danken

Pius was chirurg van beroep, woonde in Hengelo en werd in 1976 lid van de Twentsche Golf Club. Voor deze club werd hij voorzitter van de Archiefcommissie. Zo was hij instrumenteel voor de totstandkoming van het jubileumboek voor de club (2001), geschreven door Watze Sijtsema. Erik Kuurstra van de Hilversumsche voorzag hij eveneens van historische informatie voor het jubileumboek van de Hilversumsche Golf Club uit 2010.

Muskens was ook lid van de European Association of Golf Historians & Collectors. Samen met Albert Bloemendaal verzorgde hij verschillende presentaties tijdens de jaarlijkse bijeenkomsten van dit gezelschap. Bloemendaal sprak, Muskens verzorgde de visuele ondersteuning. Het duo stond vanwege hun vaak humorvolle, soms ironische aanpak al snel te boek als de Statler en Waldorf van het genootschap. Zodoende was het niet meer dan logisch dat Pius (en ook Bloemendaal) in de aanloop naar het 100-jarig bestaan van de NGF betrokken raakte bij de historische plannen van de federatie.

'Handscannertje'

Het was de tijd voordat de Koninklijke Bibliotheek haar onvolprezen databank Delpher had gelanceerd; dit zou ‘pas’ in 2013 gebeuren. Het scannen van kranten en ook sporttijdschriften was echter al wel in volle gang: voor haar 100-jarig jubileum kreeg de NGF zelfs de beschikking over de ruwe bestanden van tijdschriften als de Revue der Sporten, de Corinthian en Sport in Beeld. Even was er de hoop dat de NGF haar eigen archief in het Nationaal Archief zou kunnen laten opnemen en op die manier wellicht ook het officiële orgaan van de federatie, het maandblad Golf, in de digitaliseringsslag van de KB meegenomen zou worden. Het Nationaal Archief hield de boot echter af, en vervolgens lieten beide partijen het erbij zitten. Op één man na, en dat was Pius Muskens. Hij nam het op zich om het huisblad van de NGF te digitaliseren. Waar de KB volautomatisch digitaliseerde, begon Pius met zijn eigen ‘handscannertje’ aan een monumentaal monnikenwerk: het pagina voor pagina scannen van 51 jaargangen van het maandblad Golf. Zelf hield hij het aantal pagina’s van de betreffende bestanden bij, waardoor een en ander gemakkelijk opgesteld kon worden en de teller uiteindelijk op bijna 22.000 gescande pagina’s kwam te staan.

Na de lancering van Delpher in 2013 zag Muskens de grote mogelijkheden voor historisch onderzoek die hier werden geboden. Hij zocht met het trefwoord ‘golf’ door de almaar uitdijende hoeveelheid bestanden, maakte screenshots van interessante resultaten en ordende het materiaal in ontelbare mapjes, waarbij de nadruk lag op de vooroorlogse clubs en natuurlijk vooral op zijn eigen home course, de Twentsche.

NGF-jubileum

De voorgenomen plannen om tijdens het jubileumjaar 2014 meerdere boeken over de geschiedenis van golf te publiceren werden tussentijds gewijzigd. Uit het vele voorbereidende werk werd uiteindelijk besloten om de geschiedenissen van de oudste, vooroorlogse clubs te publiceren. Het was het gezamenlijke werk van onderzoeker Pius Muskens en zijn schrijvende kompaan Albert Bloemendaal van Hooge Graven Gofclub Ommen. De beginjaren van de golfsport in Nederland werd in mei 2014 gepubliceerd. Tijdens de opening van de eveneens afgeslankte tentoonstelling Nederland Golft signeerden Pius en Albert het boek. Pius genoot van de aandacht, was trots op het resultaat, maar bleef, typerend voor zijn persoonlijkheid, altijd bescheiden verwijzen naar het project als ‘ons boekje’. Misschien wel belangrijker voor Pius was zijn digitale archief, dat hij na voltooiing van het boek naar verscheidene personen opstuurde, opdat het maar bewaard zou blijven.

Het zal Pius deugd hebben gedaan dat de NGF zijn grote werk heeft aangevuld door vrijwel de volledige serie van GOLFjournaal (1988-2014) te laten digitaliseren. De Commissie Erfgoed heeft geprobeerd zijn werk te voltooien door al deze bestanden op golfgeschiedenis.nl te plaatsen en voor het publiek doorzoekbaar te maken. Toegegeven, het is geen Delpher, maar er zijn weinig sporten die het erfgoed zo structureel hebben ontsloten, en dat is voor een heel groot deel aan Pius Muskens te danken.

Foto boven: Albert Bloemendaal en Pius Muskens signeren hun boek in het Haags Historisch Museum, 2014.

Foto boven: Pius Muskens op bezoek in het Nederlands Golfmuseum.

Lees ook een portret van Pius Muskens geschreven door Marcel Kienhuis dat in 2022 verscheen in Putter, het clubblad van de Twentsche Golfclub.

Keer terug naar de pagina Onze historie - publicaties en artikelen.