Auteursrecht: pas op met het gebruik van foto’s
Via Google en op andere websites zijn tal van foto’s te vinden waarmee je teksten op je eigen website of social media kan illustreren. Je mag deze foto’s echter niet zomaar plaatsen zonder toestemming van de rechthebbende. Vaak wordt hier niet bij stilgestaan of gedacht dat dit toch geen kwaad kan. Niets is minder waar. Het plaatsen van foto’s op een website zonder toestemming van de fotograaf levert inbreuk op het auteursrecht op en dit kan je duur komen te staan. Het is dan ook zeer belangrijk om wet- en regelgeving op dit gebied te kennen en in acht te nemen.
Auteurs- en portretrecht
Je kunt ervan uit gaan dat op zo goed als alle foto’s auteursrecht ligt. Het auteursrecht is een bij wet geregeld exclusief recht dat makers van creatieve werken als schilderijen, muziekstukken of foto’s beschermt en hen het recht geeft te bepalen wat anderen wel en niet met hun werk mogen doen. Voor het gebruik van een foto of afbeelding is daarom toestemming nodig, een ‘licentie’. Ook moet bij foto’s rekening worden gehouden met het portretrecht en de privacy van degene die op de foto staat. Wanneer op de foto een of meerdere personen herkenbaar in beeld zijn, dan heb je te maken met het portretrecht. Herkenbaar betekent hierbij herkenbaar voor bekenden van de geportretteerde of voor de geportretteerde zelf.
Gevolgen
Heb je een foto of afbeelding op je website geplaatst zonder toestemming van de fotograaf, dan kan de fotograaf aanspraak maken op zijn auteursrecht. Gevolgen hiervan kunnen zijn dat de fotograaf eist om de foto van je site te verwijderen, maar hij/zij kan ook een vergoeding vragen voor de tijd dat je de foto hebt gebruikt én een hoge schadevergoeding voor deze onrechtmatige daad eisen. De kosten van deze schadevergoeding en proceskosten kunnen oplopen tot duizenden euro’s. En dit is een reëel risico, nu gespecialiseerde bedrijven via geautomatiseerde software ongeautoriseerd gebruik van foto’s kunnen opsporen.
Advies
De NGF adviseert alle clubs om hun website goed na te lopen op foto’s die wellicht onrechtmatig geplaatst zijn en deze te verwijderen. Voor het plaatsen van nieuwe foto’s wordt aangeraden om zoveel mogelijk zelfgemaakte foto’s en afbeeldingen te gebruiken. Houd hierbij rekening met het portretrecht. Een andere goede optie is gebruik te maken van beeldbanken als www.istockphoto.com of www.shutterstock.com. Hier kun je losse foto’s kopen of een maand- of jaarabonnement afsluiten tegen vaak voordelige tarieven.
Kijk op deze sites ook goed naar de licentievoorwaarden. Soms mag je een bepaalde foto of afbeelding alleen voor websites gebruiken en niet voor drukwerk. Of mag een bepaalde foto slechts een bepaalde periode (specifiek aantal maanden/jaren) gebruikt worden.
Een voorbeeld uit het verleden
In september 2017 won Formule 1-coureur Max Verstappen voor de rechtbank in Amsterdam een rechtszaak tegen Picnic. De online-supermarkt maakte reclame met filmpje waarin een lookalike van de coureur in een bezorgautootje van Picnic boodschappen rondbracht. Sporters kunnen een beroep doen op hun portretrecht om zich te verzetten tegen publicatie.
Sponsors of andere bedrijven willen graag meevaren op het succes van een sporter door commercieel gebruik te maken van zijn bekendheid. De geportretteerde heeft dan een redelijk belang dat hij kan delen in de voordelen van een exploitatie van zijn portret voor commerciële doeleinden. Een sporter hoeft de exploitatie hiervan niet toe te laten zonder daarvoor een vergoeding te ontvangen. Veel bekende sporters beriepen zich inmiddels met succes op hun commerciële portretrecht. De crux zit vrijwel altijd in de afweging tussen het commerciële belang van een sporter en de vrijheid van nieuwsvoorziening. Deze vrijheid vormt een van de kernwaarden in onze democratie. De rechter moet altijd goed bekijken of het portretrecht van een sporter geschonden wordt en daarbij telkens de omstandigheden van het geval afwegen.
Een portret is een herkenbare visuele afbeelding van een persoon, waarbij het niet uitmaakt op welke manier deze afbeelding is gemaakt en vastgelegd. Er is sprake van feitelijke overeenstemming in de zin van visuele gelijkenis tussen de afbeelding en de gelaatstrekken van de persoon. Om van een portret te kunnen spreken is het reeds voldoende dat er sprake is van een minimum gelijkenis, zoals in de zaak van Max Verstappen bleek, waarbij identificatie mogelijk is. Dit ruime portretbegrip is juist van belang, aangezien gelaatstrekken – al dan niet toevallig – vaak voorkomen op actiefoto’s of een filmopname. Het portretrecht geldt ook voor bijvoorbeeld tekeningen en schilderijen.