Water

Het klimaat in Nederland verandert: natte periodes worden natter en droge periodes worden droger. Zeker langdurige droogte (een situatie waarbij er meer water verdwijnt dan dat er bijkomt via regen en rivieren) is een serieuze bedreiging. Een samenvatting van de watersituatie in de afgelopen jaren geeft weer dat Nederland voor grote uitdagingen staat.

• De zomer van 2018 was een extreem droge periode. Normaal gesproken wordt het grondwater na een droge zomer weer aangevuld door neerslag in de wintermaanden, maar dat gebeurde niet in de winter van 2018 op 2019.
• Het voorjaar van 2019 was ook droog, waardoor waterschappen op verschillende plaatsen een verbod instelden op het beregenen met grondwater. Pas begin 2020, na veel regen in de eerste maanden, was het grondwater op de meeste plaatsen in Nederland weer aangevuld.
• Ook het voorjaar en de zomer van 2022 waren extreem droog, met als gevolg regionale verboden om te beregenen met grondwater en op sommige plaatsen ook oppervlaktewater. Op 3 augustus 2022 kondigde de overheid (het Landelijke Coördinatiecommissie Waterverdeling) aan dat er sprake was van een 'feitelijk watertekort'.
• In 2023 was er pas begin augustus weer sprake van herstelde grondwaterstanden in heel Nederland. Dat was te danken aan een zeer natte maand juli. Daarna regende het extreem veel en zo werd 2023 het natste (en warmste) jaar ooit gemeten, aldus het KNMI.

Een feitelijk watertekort betekent een opschaling van niveau 1 (dreigend watertekort). Niveau 2 (een feitelijk tekort) betekent dat er minder water is dan dat we nodig hebben. Bij een watertekort buigt een crisisteam zich over adequate maatregelen. Daarnaast treedt de zogeheten verdringingsreeks uit de Waterwet in werking. Daar staat in wie voorrang krijgt als het watertekort in Nederland zo ernstig wordt dat het nodig is om ingrijpende maatregelen te nemen. De verdringingsladder heeft als doel om te voorkomen dat we Niveau 3 - 'een nationale crisis' - bereiken.

De verdringingsreeks betreft de verdeling van oppervlaktewater als de nood hoog is, maar kan bij provinciale verordening ook van toepassing worden verklaard voor grondwater. Een lage grondwaterstand is een probleem apart en moet vooral worden aangepakt door strategisch grondwaterbeheer door de waterschappen. Het komt erop neer dat een teveel aan regenwater in een landschap niet meer direct afgevoerd moet worden, zoals dat vroeger wel gebeurde.

Wat betekenen de ontwikkelingen voor je golfbaan?

De golfsport moet zijn verantwoordelijkheid nemen en er alles aan doen om zo weinig mogelijk water te gebruiken. Op dit gebied zijn in het afgelopen decennium grote stappen gezet. Bij veel mensen leeft nog steeds het beeld dat golf een milieuonvriendelijke sport is die veel water gebruikt. Het tegendeel is waar. Golf in Nederland wordt weliswaar beoefend op meer dan 10.000 hectare grond, maar slechts een klein deel van de golfbaan heeft in droge periodes water nodig om te overleven. Uit onderzoeken zoals De waarde van golf blijkt dat het waterverbruik door golfbanen afneemt. Lees ook het artikel Water en golfbanen: hoe zit het? Vertel je duurzame verhaal!

De ingeslagen koers - zo weinig mogelijk water gebruiken, waterbesparende maatregelen nemen, zelfvoorzienend zijn - moet voortgezet worden. Daarmee laat golf zien dat er verantwoordelijk wordt gehandeld en hiermee kunnen grote droogteproblemen in de toekomst voorkomen worden.

Actie is urgent, want veel golfbanen hebben nu al te maken met waterbeperkingen die in droge periodes opgelegd worden. En vroeger of later zal elke golfbaan hiermee te maken krijgen. Golf staat op dit moment in categorie 4 van de hierboven genoemde verdringingsreeks. Dat betekent dat de golfsport behoort tot de sectoren die als eerste met waterbeperkingen te maken krijgen.

Actie is ook urgent omdat de impact van een droge en warme periode veel groter is dan menigeen denkt. Droogte is een sluipmoordenaar, zoals Ruud Bartholomeus, hoofdonderzoeker hydrologie bij wateronderzoeksinstituut KWR, het uitdrukt: “Droogte treedt langzaam in, het effect voel je pas laat en het ijlt nog lang na.” De bovenste grondlaag droogt uit en tegelijk gebruiken de landbouw, industrie, waterleidingmaatschappijen en de sportsector grondwater, waardoor het tekort verder oploopt. 

Bij extreme droogte is het belangrijk om het vochtpercentage in de meest kwetsbare onderdelen - de greens, voorgreens en tees - goed in de gaten te houden en te voorkomen dat het gras dood gaat. Minimaal waterverbruik om te voorkomen dat gras sterft, is goed te verantwoorden. Greens, voorgreens en tees zijn kapitaalintensieve gewassen en essentieel voor de sport. En golf is een zeer grote sport. Alleen al in Nederland wordt golf beoefend door zo'n 420.000 mensen en er zijn duizenden mensen werkzaam op de Nederlandse golfbanen.

Overigens nemen waterschappen niet alleen in droge periodes besluiten die impact kunnen hebben op golfbanen. Het geldt ook in extreem natte maanden. Op veel golfbanen heeft het waterpeil buiten de baan veel invloed op het waterpeil op het golfterrein en dus op de natheid van de holes. Waterschappen zetten zich in voor de kwantiteit en kwaliteit van water en golfbanen zijn daar nu eenmaal van afhankelijk.

Aan de ene kant wil je een droge baan als het wekenlang regent. Aan de andere kant is het voor een golfbaan belangrijk om bij extreem droog weer te mogen sproeien zodat het gras op greens en tees niet doodgaat. Maar het slaan van een grondwaterput is tegenwoordig aan strengere regels gebonden. Er moet een vergunning aangevraagd worden bij het waterschap en de waterschappen in de verschillende regio's gaan verschillend om met een aanvraag. Dat geldt ook voor een vergunning om oppervlaktewater te onttrekken.

Door pro-actief te handelen kun je waterproblemen voorkomen. Pro-actief handelen is samen te vatten in twee onderdelen:

1. Ontwikkel een waterplan met waterbesparende maatregelen.
2. Zorg voor een goed contact met het lokale waterschap. Er zijn altijd wel mogelijkheden als je in gesprek gaat met elkaar.

Bedreigingen maar ook kansen

De aanbeveling is dus een kennismaking en goed gesprek met het waterschap om erachter te komen wat het beleid is en welke maatregelen er genomen worden bij extreme droogte of extreme neerslag. Maar breng voorafgaand aan zo'n bijeenkomst eerst in kaart wat je golfclub kan doen op het gebied van waterbeheer, niet alleen voor de eigen baan maar ook voor de regio. Want er liggen op dit gebied veel kansen voor golfbanen.

Bespreek met alle betrokkenen waar extra waterberging in de baan aangelegd kan worden, berging waar neerslag opgeslagen en vastgehouden wordt die gebruikt mag worden in extreem droge perioden. Golfbanen die waterbassins hebben, zijn niet of minder afhankelijk van grondwater. Golfbanen met grote waterpartijen en bassins vervullen bovendien een nuttige functie voor de omgeving: tijdelijke opslag van wateroverschotten. De waterschappen juichen het veelal toe als golfbanen helpen bij berging. 

Niet alleen heeft extra waterberging het voordeel dat overtollig water in natte perioden afgevoerd kan worden en dat er water is in droge tijden. Extra waterberging met natuurlijke oevers biedt ook levensomstandigheden voor planten en dieren. Hierdoor kan de biodiversiteit op de golfbaan vergroot worden. Dat verhoogt de belevingskwaliteit van een golfbaan en heeft ook veel positieve invloed op het duurzaam beheer van het golfterrein.

Golfbanen kunnen in overleg met het waterschap ook een rol spelen bij het vergoten van de kwaliteit van het water. Bespreek daarom ook zaken als het baggeren en schonen van waterpartijen. Ook is het nuttig om drainage met het waterschap door te spreken; drainage beïnvloedt het grondwaterpeil. Met name nieuwe golfbanen kunnen helpen bij het herstel van oude kreken en beken.

Elke golfbaan moet met zijn eigen waterschap in gesprek treden, want elk waterschap voert een autonoom beleid over zijn eigen gebied.

Onderschat het probleem niet

We hebben toch genoeg water in Nederland? Ja, maar het klimaat verandert en we moeten er dus slimmer en bewuster mee omgaan. Na het afbouwen van het gebruik van pesticide is duurzaam waterbeheer de volgende grote uitdaging voor golfbanen. Elke golfbaan zal vroeg of laat geconfronteerd worden met beperkingen op het gebied van water.

Zorg er als golfbaan voor dat je voorbereid bent op extreme droogte of neerval. Met goed watermanagement ben je minder afhankelijk van het weer. Door pro-actief af te stemmen met het waterschap kom je het verst, want er zijn veel gezamenlijke belangen en samenwerking levert voor beide partijen voordelen op. Beschouw het waterschap niet als 'pottenkijker' maar als partner. Dat levert vaak onverwachte kansen op.

Een waterplan met waterbesparende maatregelen

Bij het maken van een waterplan zijn er twee focuspunten:

1. waterbesparende maatregelen;
2. maatregelen om (meer) zelfvoorzienend te worden.

Bij het maken van een waterplan verdient het de aanbeveling om het verslag van het GEO- en Agronomieseminar 2022 te lezen. Hier vind je een opsomming van 15 acties die golfbanen kunnen uitvoeren om minder afhankelijk van water te worden.

Communicatie

Tot slot, maar zeker niet onbelangrijk: het is belangrijk dat golfbanen goed communiceren over hun waterverbruik, zodat misverstanden en onbegrip voorkomen worden. Vertel aan golfers en niet-golfers het ware verhaal op basis van data en feiten. Daarmee ontkracht je het onjuiste beeld dat golfbanen veel water verbruiken en altijd diepgroen zijn.

Het managen van de verwachtingen van golfers is een flinke uitdaging. Veel golfers zijn gewend aan groene fairways terwijl duurzaam beheer betekent dat de golfbanen meekleuren met de seizoenen. Leg uit dat water alleen een instrument is om grasvegetatie in leven te houden voor een goede speelkwaliteit, niet voor een donkergroene kleur. Golf wordt gespeeld op gras en niet op kleur. Voorbeeldteksten voor communicatie vind je op de pagina Toolkit communicatie: clubs > golfers. Water en golfbanen: hoe zit het? Vertel je duurzame verhaal!

Publicatie

Om clubs en banen te ondersteunen bij duurzaam waterbeheer heeft de NGF een leidraad gepubliceerd. De NGF-publicatie 'Duurzaam waterbeheer - een handreiking' vind je hier. De online publicatie is een opvolger van de verouderde handleiding Droge voeten, duurzame golfbanen - Leidraad waterkansen op golfbanen. 

Bekijk ook deze video die gemaakt is voor golfers, clubs en banen. Het is de kunst om effectief en efficiënt te beregenen, overmatig beregenen leidt tot de vestiging van ongewenst straatgras.