Duurzaam beheer-seminar
Water, pesticide en biodiversiteit
"Over water, pesticide en biodiversiteit: aan de slag met deze grote uitdagingen": dit was de titel van de editie 2023 van het seminar. Niels Dokkuma (teammanager Duurzaam beheer/Agronoom, NGF) legde uit waarom. "Water, pesticidevrij beheer en biodiversiteit zijn op dit moment de drie belangrijkste thema's voor de golfwereld."
Dokkuma leidde de bijeenkomst in met een update over IPM (Integrated Pest Management). Hij wees erop dat de uitzonderingsregeling voor de sportveldensector in de loop van dit jaar, vermoedelijk op 1 juli 2023, aangepast zal worden. Clubs en banen ontvangen hierover binnenkort bericht. De tabel met uitzonderingen die op dit moment geldt, is te vinden op ngf.nl/pesticidevrijbeheer.
Ook besprak hij de enquête over golfbaanonderhoud die de NGF in het voorjaar van 2023 heeft gedaan. Hij roept golfbaanbeheerders op om de uitkomsten goed te bestuderen omdat de enqêteresultaten inzicht geven in de wensen en verwachtingen van golfers. De uitkomsten worden toegelicht op de pagina ngf.nl/onkruidenquete. Dokkuma wees erop dat lage handicappers wat betreft onkruid en schimmels veel kritischer zijn dan golfers met een hoge handicap: "Op welke groep focust jouw club? Het is belangrijk dat elke club stilstaat bij die vraag."
De manager Duurzaam beheer sprak ook over het uitgebreid praktijkonderzoek naar schimmelziekten op greens dat in uitvoering is. Het praktijkonderzoek wordt gefinancierd door verschillende partijen waaronder ministeries. Dit is volgens Dokkuma mede te danken aan de pioniersrol van de golfsport op het gebied van duurzaamheid en pesticidevrij sportgrasbeheer.
"Er komt een stroomversnelling aan"
Ondanks de pioniersrol kan golf niet achterover leunen, aldus Dokkuma: "We lijken in een rustig vaarwater te zijn maar er komt een stroomversnelling aan." De NGF-manager doelt op nieuwe, strenge regelgeving op het gebied van pesticidegebruik die de Europese Unie voorbereidt. Dokkuma kondigde deze ontwikkeling al aan in het Nationaal Golf en Groen symposium van 2022. De Europese Unie wil pesticidegebruik zo veel mogelijk reduceren met als voornaamste doel de bescherming van de menselijke gezondheid en biodiversiteit. De EU acht wetgeving noodzakelijk omdat op dit moment alleen een ‘richtlijn’ geldt (de ‘Sustainable Use of Pesticides Directive’ uit 2009). Volgens de EU is die richtlijn te zwak en boeken de lidstaten niet voldoende vooruitgang.
Dokkuma over de toekomstige EU-verordening: "Uit gesprekken met betrokkenen wordt het volgende duidelijk. Ten eerste moeten golfbaanbeheerders zich voorbereiden op een verdere reductie van pestide. Verder is het zaak om sterk in te zetten op biodiversiteitsontwikkeling. Wat dit betreft heeft golf een grote troefkaart in handen en daarom gaan we in dit seminar nader op biodiversiteit in. Ten derde is het noodzakelijk om minder afhankelijk te worden van water. Beregening is te verdedigen als het nodig is om de plant in leven te houden. Maar water en pesticide gebruiken om esthetische redenen, om de baan groen te houden, dat is niet meer aan de orde." Vooralsnog is de EU Regulation nog een Europese politieke en beleidsmatige aangelegenheid en houdt de NGF clubs en banen op de hoogte van de ontwikkelingen.
Tot slot kwam de NGF-campagne Welcome to the club ter sprake. Het doel van deze campagne is imagoverandering. Dokkuma wees de seminardeelnemers (clubbestuurders en directeuren, baan- en clubmanagers, baan- en GEO-commissies en (hoofd)greenkeepers) in dit verband op de voordracht van NGF-bestuurslid Richard Kooloos in de algemene vergadering van 13 mei 2023. Kooloos pleit ervoor dat clubs niet alleen werken aan een imagoverandering bij niet-golfers maar ook bij belangrijke stakeholders: gemeentes, waterschappen, buren, andere sportverenigingen, provincies en de centrale overheid. "Haal de banden met deze partijen aan", aldus Dokkuma. De voordracht van het NGF-bestuurslid Richard Kooloos is hier te lezen.
Klik hier voor de presentatie van Niels Dokkuma - Over pesticide en water: stand van zaken.
Een nieuwe publicatie over golf en water
Tine te Winkel, hydroloog en watereconoom van Acacia Water, gaf een toelichting op de NGF-publicatie 'Duurzaam waterbeheer - een handreiking' die medio mei is verschenen. Te Winkel is de hoofdauteur van deze online publicatie. Voor haar analyse van de problematiek en de oplossingen bezocht ze een tiental golfbanen in Nederland en verzamelde ze best practices op het gebied van duurzaam waterbeheer. In de NGF-publicatie zijn deze best practices op een rij gezet.
De NGF-publicatie 'Duurzaam waterbeheer' is te vinden op ngf.nl/handreikingwater. Te Winkel benadrukte het belang van 'systeemdenken', omdat een golfbaan onderdeel uitmaakt van een groter watersysteem dan alleen het eigen golfterrein. Ook wees ze op het belang van dataverzameling: "Hoeveel neerslag valt er op je baan, hoeveel verdampt er en hoeveel gebruik je?" En elke golfbaan zou een lange-termijnvisie moeten ontwikkelen. "Commissies en besturen wisselen om de zoveel tijd en ook managers en directies vertrekken. Daarom moet je een lange-termijnplan van zo'n 15 tot 20 jaar maken en dat goed vastleggen."
Het bedrijfswaterplan
Na de presentatie van watereconoom Tine te Winkel gaf Niels Dokkuma een nadere toelichting op het bedrijfswaterplan voor golfbanen. Het bedrijfswaterplan wordt ook besproken in de nieuwe publicatie 'Duurzaam waterbeheer' en een conceptversie ervan is te vinden in hoofdstuk 2.8. In een bedrijfswaterplan legt een club of baan vast hoe invulling wordt gegeven aan waterbeheer. Het bedrijfswaterplan dient als basis voor afspraken over waterbeheer tussen het waterschap en een golfbaan.
Klik hier voor de presentatie van Niels Dokkuma - Het bedrijfswaterplan.
Case study 1: de waterherinrichting van Landgoed Nieuwkerk
Hans Kok van het bureau Grasmeesters vertelde namens Golfclub Landgoed Nieuwkerk over toekomstige aanpassingen van deze 9-holes golfbaan in Goirle. Landgoed Nieuwkerk ligt in een Natura2000-gebied, de Regte Heide, dat ernstig aan het uitdrogen is. De provincie Noord-Brabant heeft samen met de golfclub, het waterschap en andere partijen een plan ontwikkeld om de waterhuishouding te verbeteren en de natuur te herstellen. De provincie heeft hiervoor subsidie beschikbaar gesteld. Hans Kok lichtte toe wat het plan behelst en besprak de voor- en nadelen van verschillende keuzes: het bufferen van water door middel van stuwen en het verleggen van watergangen, opslag van water in een bassin, opslag in bestaande vijvers of ondergrondse wateropslag. "Water vasthouden zal voor elke golfbaan een noodzaak worden", aldus Kok. "Bij de aanleg van nieuwe holes of een renovatie moet je daar rekening mee houden. Wat de beste methode voor wateropvang is, dat zal per baan verschillen."
Case study 2: duurzaam waterbeheer op 't Zelle
Greenkeeper of the Year Marco Blom, namens Agrec Zelle hoofdgreenkeeper van Golfclub 't Zelle, deelde zijn kennis in een presentatie over het waterbeheer op zijn baan in de Gelders Achterhoek. Op 't Zelle worden maatregelen genomen om het water langer vast te houden. Een lange-termijnmaatregel is herstel van het beekdalsysteem in het gebied. Op de korte termijn wordt gewerkt met stuwen in bestaande watergangen. Blom sprak daarnaast over waterbesparing. Dankzij een weerstation en vochtmeters weet hij precies hoeveel er beregend moet worden. "Mensen zeggen wel eens: 'Je kunt toch nooit te veel beregenen?' Maar meer beregenen dan noodzakelijk is niet nodig, het kost geld en het verhoogt de schimmeldruk. Er is voor 5.000 euro aan technologie in de grond geplaatst, maar die investering haal je er zo uit. Je bespaart op water, je hoeft minder vaak te maaien, je hoeft minder door te zaaien en er zijn minder ziektes." De greenkeeper van het jaar benadrukt het grote voordeel van datagestuurd waterbeheer. Door goed naar data van het weerstation te kijken, gebruikt 't Zelle maar 4 procent van de jaarlijkse neerslag op de golfbaan. Daarmee is Blom klaar voor de toekomst: "Water wordt de uitdaging en waar geen wil is komt een wet."
Biodiversiteitsontwikkeling op golfbanen
Louise Bienfait legde uit hoe de NGF clubs en banen ondersteunt bij biodiversiteitsontwikkeling. Bienfait is sinds september werkzaam bij de NGF als ecoloog en adviseur duurzaam beheer. Zij lichtte toe hoe GEO-certificering de clubs ondersteunt bij het borgen van biodiversiteitsontwikkeling. 'Natuur' is een hoofdonderdeel in de portal OnCourse Nederland. Daarnaast is medio mei een nieuwe publicatie verschenen met de titel "Biodiversiteitsontwikkeling op golfbanen". "Deze publicatie biedt praktische handvatten," aldus Bienfait. In de publicatie staan vier maatregelen waar golfbanen mee aan de slag kunnen: 1 natuurvriendelijke oevers, 2 mantel-zoomvegetatie, 3 bloemrijke graslanden, 4 natuurvriendelijk bosbeheer.
De NGF-ecoloog lichtte de maatregelen toe maar legde ook uit waarom een hoge biodiversiteit zo belangrijk is en waarom de soortenrijkdom in de wereld zo dramatisch achteruit gaat. Bienfait: "De mens veroorzaakt de afname van biodiversiteit maar is ook degene die de negatieve ontwikkeling kan terugdraaien. De Nederlandse golfbanen kunnen hierbij een rol spelen. Alle banen bij elkaar beslaan meer dan 10.000 hectare en er is op elke golfbaan veel ruimte voor natuur."
Golfbanen kunnen daarom een grote impact maken volgens Bienfait: "Een uniek aspect van de golfsport is dat het een sport is ín en mét de natuur. Golfbanen bieden van nature een thuis voor vele soorten dieren en planten. Vaak liggen ze ook naast natuurgebieden of in of nabij parken, waar de biodiversiteit al hoog is. Golfbanen kunnen zo een cruciale rol spelen als verbindingszone, een stepping stone, tussen natuurgebieden of parken.”
De NGF-publicatie 'Biodiversiteitsontwikkeling op golfbanen' is te vinden op ngf.nl/biodiversiteitpublicatie.
Natuurvriendelijke oevers
Sjoerd van Donselaar, senior ecoloog bij het bureau ATKB, ging nader in op de hierboven genoemde maatregel waarmee golfbanen veel kunnen bereiken: het creëren van natuurvriendelijke oevers. Van Donselaar legde uit wat een natuurvriendelijke oever is en waarom zulke oevers bijdragen aan een hogere biodiversiteit. Natuurvriendelijke oevers zijn overgangen van land naar water die door mensen zijn gemaakt en geleidelijk aflopen, zoals veel oevers die door de natuur zijn gemaakt. Door de flauwe overgang van land naar water bieden deze oevers een leefgebied voor veel flora en fauna. Daarnaast verhogen ze waterkwaliteit en de natuurbeleving van de mens, in dit geval de golfer. Van Donselaar lichtte ook toe hoe je natuurvriendelijke oevers moet beheren en hoe je om moet gaan met rietdominantie. Hij wees de deelnemers ook op de Handreiking natuurvriendelijke oevers van Stowa (een kenniscentrum van regionale waterbeheerders, veelal de waterschappen).
Case study 3: Biodiversiteit in de praktijk
Het seminar werd afgesloten met een inspirerende en passievolle presentatie van Desirée Mouw, die namens De Enk Groen & Golf als greenkeeper op Het Rijk van Nunspeet werkt. Mouw studeerde bos- en natuurbeheer en is nu tegelijk gepassioneerd greenkeeper en natuurbeheerder. Ze legde uit hoe ze in haar vrije tijd is toegetreden tot de flora- en faunacommissie en hoe ze zich samen met deskundigen en enthousiaste amateurs inzet voor een hogere biodiversiteit op Het Rijk van Nunspeet. Ook doet ze haar best om collegagreenkeepers en golfers te enthousiasmeren voor de natuur. Dat gebeurt onder meer door middel van de NGF Birdwatching Day en een informatiebord bij het clubhuis met daarop afbeeldingen van flora en fauna in de baan. Maar vooral belangrijk volgens Mouw is goede communicatie. "Het is belangrijk om van te voren te vertellen wat je doet, en wanneer en waarom. Maar je moet ook achteraf berichten wat het heeft opgeleverd."
Mouw beveelt ook natuurexcursies aan. "Je neemt de golfers dan mee de natuur in en ze gaan de baan van een heel andere kant zien. Hiermee creëer je veel begrip en betrokkenheid." Een ander wondermiddel om mensen enthousiast te maken voor de natuur op de golfbaan is het plaatsen van wildcamera's. Met wildcamera’s krijg je als golfbaanbeheerder een beter inzicht van wat er allemaal leeft en de videobeelden en foto's zijn leuk om te delen.
In haar voordracht vertelde greenkeeper Mouw enthousiast over de positieve werking van allerlei verschillende maatregelen die weinig moeite en tijd kosten. Om er een paar te noemen: het plaatsen van nestkasten, het maken van takkenrillen, het uitvoeren van plaatselijke dunning en het handhaven van dood hout.
Klik hier voor de presentatie van Desirée Mouw (greenkeeper) - Biodiversiteit in de praktijk.
Lees ook het verslag van de workshop Duurzaam waterbeheer, gehouden op 19 mei 2023 tijdens de B-NL Challenge Trophy op de Twentsche Golfclub.
Lees ook het verslag van de workshop Water & biodiversiteit gehouden op 5 juni 2023 op Golfclub Rozenstein.