Heidebeheer op golfbanen
In augustus 2019 was de heide mooier dan iedereen zich kon herinneren. En dat mensen heel erg genieten van paarse heidestruikjes – de plantjes in bloei – werd bewezen door een ware heide-hype die op social media ontstond. Ook golfers en clubs zetten foto’s van paarse heide op Instagram, Facebook en Twitter. Dit filmpje van de heide op de Veluwe hieronder werd duizenden keren bekeken.
In extreem warme zomers - zoals de stikhete zomer van 2018 - gaat er in Nederland echter ook heide dood. Op golfbanen kan dat ook gebeuren.
Heide op golfbanen
Golfers genieten van heide op golfbanen en dat is een goede reden om heidevelden te stimuleren en ontwikkelen. Maar ook belangrijk is dat golfbanen met heide op het terrein kunnen bijdragen aan de biodiversiteit in Nederland: oftewel een grote soortenrijkdom en een gezonde leefomgeving. Structuurrijke heide met afwisseling van open plekken trekt zelfs bijzondere soorten aan zoals de zandhagedis en de levendbarende hagedis. En in een streek met bos en heide zorgt een heideveldje op een golfbaan voor een waardevolle verbinding met de omgeving.
Het beste wat een baan kan doen is om samen met een deskundige een meerjaren heideplan te ontwikkelen
Maar hierbij is het wel belangrijk dat de heide op een golfbaan op de juiste wijze bijgehouden en ontwikkeld wordt. Het beste wat een baan op dit gebied kan doen is om samen met een deskundige een meerjaren heideplan te ontwikkelen. Het is namelijk een hele kunst om heide te krijgen en te houden - en om “heide met biodiversiteit” te krijgen. Het vergt bovendien veel geduld: heide laat zich niet opjagen.
De basis
Een heidelandschap moet bijgehouden worden, anders groeit het vol met grassen, planten, zaailingen en uiteindelijk bomen. Om “vergrassing” terug te dringen en heide te stimuleren moeten zaailingen en bomen verwijderd worden, want de planten hebben licht nodig. Daarnaast geldt dat heidestruiken verjongen als ze kort gehouden worden. Het bijhouden en kort houden kan met een klepelmaaier gebeuren maar het is veel beter om heide door schapen te laten begrazen, wat veel clubs al doen. Schapen eten de topjes van de heideplanten op en ze eten de planten die met de heide concurreren, maar de beesten zorgen er ook voor dat de biodiversiteit in een heidegebied groot blijft of vergroot wordt. Dat wil zeggen dat de heide aantrekkelijk blijft voor alle planten en dieren die bij heide horen.
Nieuwe heidegebieden creëren op een golfbaan is een hele kunst. Heide heeft alleen een kans op golfbanen met een schrale, zanderige ondergrond. Er zijn drie manieren voor:
- Aanplanten van jonge heidestruikjes die bij kwekers te koop zijn. Dit is een prijzige methode die niet altijd even effectief is.
- Heide zaaien. Hierbij wordt heidestrooisel (heidemaaisel) van andere locaties gebruikt of zaad gekocht.
- Afplaggen van oude heidegebieden. Hierbij wordt het bovenste laagje van de grond verwijderd zodat het heidezaad op de zandlaag eronder weer een kans krijgt. Want waar ooit heide was, daar zit vaak nog genoeg zaad in de grond en dat zaad gaat jarenlang mee.
Het verdient bij heidebeheer op golfbanen aanbeveling om samen te werken met natuurorganisaties, zoals sommige clubs al doen.
- Golfclub Heelsum heeft in het recente verleden in samenwerking met Natuurmonumenten heideplaggen op de golfbaan neergelegd, wat tot heide van verschillende leeftijden heeft geleid.
- Natuurmonumenten heeft recent ook heidegrond geschonken aan de Edese GC Papendal. De organisatie wil de Doorwerthse Heide vernieuwen om ruimte te geven aan nieuwe vegetatie. De "heidetransplantatie" is daarmee in het voordeel van Natuurmonumenten en de Edese.
- Bernardus wordt omringd door de Loonse en Drunense Duinen, een gebied met heide, naald -en eikenbossen. De inheemse beplanting is in de baan terug te vinden: de rough-gebieden zijn ingericht als een heidelandschap. De golfbaan in Cromvoirt heeft hierbij samengewerkt met Staatsbosbeheer. De balen met heidemaaisel die op de baan zijn uitgestrooid, zijn aangeleverd door Staatsbosbeheer. Het maaisel komt van verschillende heidelocaties in Nederland.
Succes bij het bijhouden en stimuleren van heide, of het creëren van nieuwe heidegebieden, is niet gegarandeerd. Maar met geduld en een goed plan in samenwerking met een specialist en natuurorganisaties hebben al heel wat golfbanen grote successen geboekt.
Heidebanen met heide
Het woord heidebaan is een term zoals linksbaan en parkbaan; het is een vertaling van de Engelse term heathland course. Een heidebaan ligt op een open terrein in het binnenland op schrale zandgrond. Naast heide is er lage begroeiing die je ook op linksbanen tegenkomt.
Van de 2.800 Britse en Ierse golfclubs zijn er 440 heidebanen waar stuifzand en heide dominant aanwezig is. Voorbeelden van Nederlandse heidebanen/banen met heide zijn De Pan, Rosendaelsche, Eindhovensche, Hilversumsche, De Hoge Kleij, Toxandria, Heelsum, de Edese Papendal, Links Valley, Bernardus, Swinkelsche, Stippelberg, Geijsteren, Het Rijk van Nunspeet, De Gelpenberg, Anderstein, Haviksoord, De Hooge Graven, De Scherpenbergh, Princenbosch, Prise d’eau, Landgoed Bergvliet, Wouwse Plantage, De Dommel, de Oosterhoutse, Gaasterland, de Drentsche en De Koepel. We hebben daarnaast één authentieke heidebaan waar de fairways niet van gras zijn maar van heide: Ullerberg Heidegolf. Op deze baan worden de heidefairways heel kort gemaaid.
Op veel golfbanen liggen mogelijkheden om heide te ontwikkelen en op alle golfbanen liggen mogelijkheden om de biodiversiteit te vergroten. Lees meer over de kansen die er bestaan in de brochure Biodiversiteit op golfbanen.