Biodiversiteit op de golfbaan: een 9-stappenplan

Ga meteen naar het stappenplan

“Het verlies aan biodiversiteit is stuitend”, zei ecoloog Louise Vet in 2019 in de jaarlijkse Duurzame Troonrede. Als we op deze planeet willen overleven, zo betoogde Vet, dan moeten we gaan werken mét de natuur in plaats van ertegen. 

Golf in Nederland is een onderdeel van de oplossing: de biodiversiteit – de soortenrijkdom – herstellen. De golfsector is op weg naar volledig pesticidevrij beheer en werkt steeds beter samen met de natuur. Er is een direct verband tussen chemievrij beheer en biodiversiteit, want de soortenrijkdom van planten, dieren, insecten en schimmels staat wereldwijd onder druk door de impact van de mens. Onder meer door het gebruik van pesticiden. Werken met de natuur is om die reden een must en heeft ook een groot voordeel: duurzaam golfbaanbeheer leidt tot structurele speelkwaliteit, kwaliteit het hele jaar door. 

Natuurlijk beheer en langetermijnkwaliteit van de golfbaan gaan hand in hand

Actief werken aan natuurontwikkeling op golfterreinen, waardoor de biodiversiteit verhoogd wordt en onze leefomgeving verbetert, past om verschillende redenen in dit plaatje. Waarom? Natuurlijk beheer en langetermijnkwaliteit van de golfbaan gaan hand in hand. Verantwoord onderhoud met minimale bemesting en beregening draagt bij aan de ontwikkeling van natuurwaarden. En andersom leveren natuurontwikkeling en biodiversiteit veel op voor de golfbaan. De vegetatie is sterker als de bodem gezond en in balans is.

Door natuurontwikkeling trekken we ook natuurlijke vijanden aan die nodig zijn voor een natuurlijke balans en duurzaam beheer. Vleermuizen, sluipvliegen, boomklevers en kool- en pimpelmezen zijn natuurlijke vijanden van de eikenprocessierups. Een groene omgeving zorgt in warme periodes voor koelte en mede dankzij biodiversiteit levert de natuur zogenaamde ecosysteemdiensten, bijvoorbeeld waterzuivering. Met meer natuurontwikkeling vormen de golfbanen bovendien een stepping stone voor flora en fauna in omliggende natuurgebieden. En dan is er nog deze niet onbelangrijke bijkomstigheid: de natuur op golfbanen is voor veel golfers een belangrijke reden om de sport te beoefenen. Mensen profiteren niet alleen van biodiversiteit, ze genieten er ook van. Van vogels tot vlinders, van bomen tot bloemen, van water tot heide. Mooie natuur leidt tot spelplezier en brengt golfers keer op keer terug.

Fatsoenlijke omgang

De Nederlandse golfbanen, die gezamenlijk meer dan tienduizend hectare beslaan, kunnen bij uitstek een bijdrage leveren aan nationaal natuurherstel omdat er op de golfterreinen veel ruimte voor natuurontwikkeling is. In het algemeen nemen de spelonderdelen (greens, tees, fairways, speelrough en hindernissen) maar zo’n veertig procent van het terrein in beslag. 

De natuur op golfbanen is voor veel golfers een belangrijke reden om de sport te beoefenen

Bovendien is natuurontwikkeling een relatief kleine stap voor golfbaanbeheerders, want de Wet natuurbescherming brengt al veel verplichtingen met zich mee, meer dan menig golfbaanbeheerder weet. Die verplichtingen hebben bijvoorbeeld invloed hebben op het rough- en oeverbeheer. De wet voert namelijk verder dan het in leven houden van beschermde planten- en dierensoorten. Golfbanen moeten eenvoudig gezegd fatsoenlijk omgaan met alle dieren en planten, beschermd of niet. Zonder aandacht voor natuurontwikkeling lukt dat niet. Met een actieve focus op natuurontwikkeling lukt dit wel én worden kansen benut.

Biodiversiteit vergroten in de praktijk

Alle reden om als golfbaan actief in te zetten op natuurontwikkeling en bij te dragen aan een grotere soortenrijkdom voor de golfers en de wereld. De golfbanen zijn onderdeel van de oplossing en worden zo ook onderdeel van de omgeving en maatschappij. Maar hoe pak je het aan? We hebben een stappenplan dat golfclubs de weg wijst. 

Stappenplan

1

Stel een taskforce samen. Bij voorkeur bestaat die uit mensen van verschillende leeftijden en met verschillende capaciteiten en idealiter is de greenkeeping, baancommissie en GEO-commissie vertegenwoordigd. OnCourse Nederland, de online portal voor GEO-certificering, is een ideale tool voor de volgende stappen (2 tot en met 9): om de kennis en visie van de organisatie vast te stellen, planmatig te werken en de voortgang te registreren.

2

Doe eerst een nulmeting. Inventariseer met een ecoloog en lokale natuurorganisaties de soorten die er nu al leven en groeien op de golfbaan.

3

Inventariseer de mogelijkheden tot natuurontwikkeling met de ecoloog en natuurorganisaties.

• Overleg - en werk samen - met externe partijen zoals het waterschap, de gemeente, provincie en natuurorganisaties.
• Raadpleeg bevriende clubs op golfbanen met een soortgelijke ondergrond.

4

Maak een plan met concrete doelen en leg het voor aan het bestuur/management. 

• Wees realistisch: het gaat niet om soorten op de rode lijst maar om diversiteit.
• Zoek een balans tussen spel en natuurontwikkeling. Raadpleeg ook de golfbaanarchitect. Als golfers hun bal niet kunnen vinden leidt dat tot langzaam spel en ergernis. Maar er is op elke golfbaan meer dan genoeg ruimte voor natuurontwikkeling.
• Een sleutel tot succes is dat natuurontwikkeling gericht is op gebiedseigen plantensoorten; die zullen aanslaan op de golfbaan en die trekken gebiedseigen insecten, dieren en vogels aan die al in de omgeving voorkomen. Door gebiedseigen soorten te bevorderen kan een golfbaan ook een eigen gezicht en identiteit krijgen.
• Weinig budget? Voor sommige projecten bestaan subsidies. Vrijwilligers van natuurorganisaties werken soms pro deo mee. En soms kan de biodiversiteit op een golfbaan al met minimale inspanning vergroot worden. Door waterpartijen een schuine, natuurvriendelijke oever te geven of bloemen- en kruidenrijke weiden aan te leggen voor insecten en insecteneters. Soms helpt het zelfs al enorm om bepaalde ingrepen achterwege te laten! Bijvoorbeeld door dood hout te laten liggen, want hier profiteren insecten, reptielen en amfibieën van.
• Probeer met bepaalde elementen in het plan twee vliegen in één klap te slaan: een nieuwe vijver zorgt voor extra waterberging. Bovendien geeft water met natuurlijke, aflopende oevers een positieve impuls aan de biodiversiteit.

5

Werk het plan nader uit: bepaal de volgorde van werkzaamheden, de deadlines en communicatiemomenten.

6

Creëer draagvlak op de club of in het bedrijf. Informeer golfers en andere betrokkenen. Leg uit waarom de veranderingen belangrijk zijn. 

7

Voer het plan uit: ga aan de slag. 

8

Monitor op gezette tijden de werkzaamheden en resultaten. Meet de effecten van de stappen die gezet zijn.

9

Communiceer intern en extern! Informeer de golfers en buitenwereld over de resultaten. Vertel en toon lokale media en de gemeente wat de golfbaan of club doet op het gebied van biodiversiteit. Organiseer rondleidingen voor omwonenden, de gemeente en natuurorganisaties. Plaats informatieborden in de baan voor gastspelers.

Lees ook de publicatie Biodiversiteitsontwikkeling op golfbanen: praktische handvatten en de eerder gepubliceerde gids met de naam Biodiversiteit op golfbanen. 

Nieuwe regels: doorstroming en biodiversiteit

De nieuwe golfregels bieden kansen om de biodiversiteit op de baan te vergroten én de doorstroming te verbeteren. Maar bezint eer gij begint met aanpassingen van de baanmarkeringen. Lees meer in het artikel Nieuwe regels: doorstroming en biodiversiteit.